جوان آنلاین: استفاده از ظرفیت اتحادیه پایاپای آسیایی در پایاپای‌سازی مبادلات تجاری بین اعضا می‌تواند تا ۴۱میلیارد دلار از مبادلات سالانه را از ارز واسط بی‌نیاز کند. صادرات و واردات ایران به هشت کشور دیگر عضو این اتحادیه برابر و حدود ۶/۳ میلیارد دلار است و می‌توان کل تجارت خارجی ایران با این هشت کشور را از دلار مستقل و در بستری رسمی و چندجانبه ساماندهی کرد.
به گزارش «جوان» به نقل از مسیر اقتصاد، در سال‌های اخیر تحریم‌های امریکا، امکان استفاده از دلار و یورو را در مبادلات مالی ایران با دیگر کشور‌ها دشوار کرده و اتصال نظام بانکی ایران به شبکه جهانی مبتنی بر دلار امریکا را به حداقل رسانده است. به این ترتیب مشکلات موجود در استفاده از کانال‌های رسمی، کم‌هزینه و امن برای نقل و انتقال پول، از جمله بزرگترین چالش‌های پیش‌روی تجارت خارجی ایران، خصوصاً برای صادرات کالا محسوب می‌شود. یکی از راهکار‌های کاهش اثرات این چالش، حرکت به سمت پایاپای‌سازی تجارت خارجی ایران با کشور‌های طرف مبادله و استفاده از سازوکار‌های مبتنی بر ارز‌های ملی در بستر‌های رسمی است.
چنین اقدامی این اجازه را به بانک‌های ایرانی می‌دهد که بدون دغدغه در خصوص تحریم‌های دلاری، به طور دوجانبه یا چندجانبه با بانک‌های کشور‌های طرف تجاری ارتباط برقرار و نقش خود را در مبادلات تجارت دوجانبه ایفا کنند. برای بهره‌مندی از مزایای این روش در مبادلات خارجی، بانک مرکزی ایران باید به صورت دوجانبه یا چندجانبه با طرف‌های تجاری وارد مذاکره شود و بستر‌های لازم را برای تحقق این روش از تسویه وجود در مبادلات خارجی فراهم کند.
ظرفیت ۴۱میلیارد دلاری در دلارزدایی از تجارت
بررسی تجارت اعضای اتحادیه پایاپای آسیایی در سال ۲۰۲۲ نشان می‌دهد این کشور‌ها مجموعاً ۱۱۶میلیارد دلار با یکدیگر رابطه تجاری (مجموع صادرات و واردات) داشته‌اند که جزئیات آن به شرح زیر است:
این امکان وجود دارد که بیش از ۴۱میلیارد دلار از این روابط تجاری در قالب پایاپای‌سازی چندجانبه از طریق اتحادیه پایاپای آسیایی و بدون نیاز به ارز‌های واسط تسویه شود.
در سال‌های اخیر کشور‌های جهان به اتحادیه‌های منطقه‌ای و اتحادیه‌های مشابه اتحادیه پایاپای آسیایی اقبال نشان داده‌اند که یکی از بزرگترین اهداف آن بحث تسهیل تجارت و همچنین کاهش کارمزد‌های بانکی است. به این ترتیب توسعه عملکرد اتحادیه پایاپای آسیایی در تسهیل مبادلات مالی اعضا، نه تنها در کوتاه‌مدت مزایایی همچون استقلال از دلار و کاهش هزینه مبادلات را به همراه دارد، بلکه در بلندمدت نیز به افزایش سطح مبادلات تجاری کشور‌های عضو با یکدیگر منجر می‌شود.
تجارت 3/6 میلیارد دلاری ایران با اتحادیه پایاپای آسیایی مستقل از دلار می‌شود؟
در حال حاضر سهم پایاپای‌سازی وجوه مربوط به تجارت خارجی ایران با سایر کشور‌ها در بستر اتحادیه پایاپای آسیایی تقریباً صفر است و عملاً ایران از این سازوکار تسهیل‌کننده تجارت بهره‌ای نمی‌برد، این در حالی است که صادرات و واردات ایران با کشور‌های عضو این اتحادیه، تقریباً برابر و حدود ۶/۳ میلیارد دلار در سال است و به این ترتیب ایران می‌تواند تقریباً تمامی تجارت خود را با این کشور‌ها از طریق پایاپای‌سازی تجارت، مستقل از دلار یا هر ارز واسط دیگری تسویه کند.
۲ پیشنهاد برای توسعه پایاپای‌سازی تجارت خارجی ایران
چنانچه گفته شد، صادرات و واردات ایران به کشور‌های عضو اتحادیه پایاپای آسیایی حدود ۶/۳ میلیارد دلار است و این قابلیت وجود دارد که بدون نیاز به ارز واسط، از طریق سازوکار‌های این اتحادیه تسویه شود، اما با توجه به اینکه در حال حاضر ایران دبیر این اتحادیه است، می‌توان با اقداماتی توسعه‌ای ظرفیت این اتحادیه در پایاپای‌سازی تجارت خارجی ایران را افزایش داد.
به طور خاص لازم است برای عضویت کشور‌های بیشتر در این اتحادیه تلاش شود چراکه هر چه کشور‌های بیشتری در این اتحادیه عضو شوند، امکان تسویه مبالغ بیشتری از تجارت خارجی کشور‌ها در بستر آن فراهم می‌شود و وابستگی به دلار و ارز‌های واسط در تجارت کاهش می‌یابد. در این زمینه عضویت کشور چین و کشور‌های اتحادیه اقتصادی اوراسیا در اولویت قرار دارد، چراکه از طرفی تجارت بالایی با کشور‌های اتحادیه پایاپای آسیایی دارند و از طرف دیگر عزم خود را برای دلارزدایی از تجارت نشان داده‌اند.
علاوه بر این برای تثبیت اثرگذاری سازوکار‌های اتحادیه پایاپای آسیایی در بی‌اثر کردن تحریم‌ها، لازم است پیام‌رسانی جدیدی به عنوان جایگزین سوئیفت، برای استفاده در پیام رسانی مبادلات مالی بین کشور‌های اتحادیه پایاپای آسیایی مورد استفاده قرار گیرد. یکی از مصوبات نشست اخیر این اتحادیه در تهران، به همین مسئله اختصاص داشت و مورد اقبال کشور‌های عضو قرار گرفت.
